Çanakkale’nin Ezine ilçesi Dalyan köyü sahili yakınındaki sakat Roma kolonisi Alexandria Troas Antik Kenti’nde zaman ışığına çıkarılan 2 bin 200 yıllık çok katlı çarşı yapısının nahiye ticaretindeki önemi araştırılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaade ve desteğiyle, Türk Zaman Kurumu, Ezine Belediyesi ve temel destekleyici İÇDAŞ AŞ’nin sağladığı imkanlarla bazen üniversitelerden olgun insanlarının katkıda bulunduğu eski liman kentindeki kazıyla ilgili icraat sürüyor.

Ankara Üniversitesi Kazı Bilimi Bölümü Akademisyen ve Hafriyat Başkanı Prof. Dr. Erhan Öztepe ile ekibince bu yıl 5 Temmuz’de başlayan icraat kapsamında iki kapısı bulunan haddinden fazla eğik çarşı yapısının iri bölümüne ulaşıldı.

Öztepe, AA muhabirine, 2010 yılında devraldıkları kazının 12’nci döneminde bu yıl makro hikmet ve buluntulara ulaştıklarını söyledi.

Aşağı agora bölgesinde ilk defa Alman arkeologların kısmen araştırdığı alanlarda henüz açık çaplı mücahede etme imkanı bulduklarını tamlayan Öztepe, “12 yıldır akıcı namına cenup kısmında araştırı yaptığımız çarşı yapısının bu defa yıldız kısmında sonuç iki yıldır yaptığımız çalışmalara devam ettik.” dedi.

Öztepe, bu çarşının Alexandria Troas ve arkeologlar amacıyla çokça balaban olduğunu vurguladı.

Bu yapının özelliklerine değinen Öztepe şunları kaydetti:

“Bölgede bilindiği kadarıyla çok kıvrım çarşı yapısı ayrımsız biricik Alexandria Troas’ta gözüküyor. Anadolu’da tabiatıyla Manisa’de ve Aydın’de üstelik bu çeşit çarşı yapıları var, haddinden fazla eğik olarak. Bunlar tıpkı anlamda o dönemin bugünkü karşılığını nakletmek icabında aksata merkezleri şeklinde hizmet veriyor. Antik AVM’ler diyebileceğimiz tıpkı çarşı bu. Geçtiğimiz yıl bu yapının bildirme kuzeyinde kişi süresince merbut ayrımsız mekanı açığa çıkarmıştık. Bu sene muhtemeldir ki daha tabanına ulaşamadığımız kuzeydeki dükkanı kazmaya başladık. İklim şartlarının değişmesi dolayısıyla çarşı yapısının bu dükkanında tabana ulaşamadık ama gelecek yıl herhalde evvel etapta bu tabana algı şansımız olacak. Bugüne büyüklüğünde devam eden çarşı yapısı çalışmaları hep formaların gün batısı cephesi boyunca uzanan çift katlı olduğunu gördüğümüz, hatıl yuvalarından ve derinliğinden bile kestirmece 6,5-7 metre derinlikte. Genişlik azından şu andaki veriler ışığında bunu söyleyebiliriz.”

Tüm granit sütunların ihraç edildiği yüce aynı liman kenti

Prof. Dr. Öztepe, nahiye ticaretiyle ilgili büyük bilgelik ve buluntulara ulaşmayı hedefledikleri çarşının bulunduğu alanın çatı stoklarından oluştuğu bilgisini verdi.

Gelecek yıldan itibaren varlıklı bire bir mimariye erbap çarşı yapısının dükkanlarını devir ışığına çıkarmayı hedeflediklerini bildiren Öztepe şöyle bitmeme etti:

“Benzeri nöbet burası Şimal Ege’deki eke liman yerleşimlerinden biri ve tığ 400 yıl süresince literatüre esbak olan tüm granit sütunların ihraç edildiğini biliyoruz. Akdeniz’in arz batısı en kuzeydeki Afrika’daki Roma yerleşimlerine büyüklüğünde, Gün Doğusu Akdeniz dahi karışma tutmak amacıyla. Bire Bir sefer bu, kenti çok sakil anlamda bir zenginleştirmiş. Bittabi Karadeniz’den Akdeniz’e uzanan deniz rotası üzerinde mehabetli tıpkısı noktada, stratejik benzeri liman. Çokça balaban olmasa bile kestirmece 40 bin metrekare büyüklüğünde çöz liman, 25 bin metrekare da aut liman. Yani tahminî 70 bin metrekarelik aynı alana yayılıyor liman. Bittabi kim çok devasa Roma limanları var Akdeniz’de amma Alexandria Troas Limanı mutedil ölçekte fakat fonksiyonel namına çokça deli dolu aynı liman. Buradan mütehammil çokça yere dış satım mamul. Sadece granit olduğunu düşünmüyoruz. Herhalde zaman da arkasındaki arazileri kullanarak kimi tarımsal girdiler dahi kortej konusuydu. Limandan ayrıksı şeyler birlikte ihraç ediliyor olmalıydı. Bu bize büyük ayrımsız alışveriş imkanının olduğunu gösteriyor. Yani havza niçin hakeza ayrımsız çarşı yapısına hastalık ehil? Burada önümüzdeki yıllarda çalışmalarla şayet el değmemiş katmanlara ulaşırsak bu dükkanların içinde bile satıldığıyla ait kitabe bulursak daha güzel olacak.”

Öztepe, sonuç yıllarda sikkeler konusunda etkin uzmanların yaptığı araştırmalara ve aktardığı bilgilere bakarak, güneyde Aydın’a, kuzeyde Balkanlara uzanan bölgede bulunan paraların Alexandria Troas’ta basıldığını belirtti.

Bu durumun, bölgenin çok açık bir coğrafya ile ticari ilişkisinin olduğunu gösterdiğine değinen Öztepe, “Bunu tığ ayrıca çarşı yapısının uğrunda bulduğumuz ticaret amforalarından dahi bunların türleri üzerinden dahi tespit edebiliyoruz. Söz Temsili Rodos, Sakız Adası amforaları tayin edildi. Bunlar Bizans’ta deniz marifetiyle haddinden fazla farklı noktalardan mahsulat geldiğini birlikte gösteriyor.” dedi.

Öztepe, çarşı yapısının Helenistik dönemde kurulup Roma’birlikte da faaliyetini sürdürmüş olabileceğini sözlerine ekledi.