?????Osmanlı padişahlarından Fatih Melik Mehmet’in Trabzon’u fethederken kara ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 sene geçmiş Pers prensi iki cömert arasındaki savaşa katılan yüklü askerlerin yürüdüğü ancak yıllardır araştırmalara karşın tespit edilemeyen rota, TÜBİTAK’ın üstelik desteğiyle uzman akademisyenlerce saptanmaya çalışılıyor.

Karadeniz Beceri Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Ulum Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Akademisyen Doç. Dr. İsmail Köse’nin yürütücülüğündeki “MÖ 401-400 yılında Onbinler’in ve 1461 yılında Fatih Odalık Mehmet’in Karadeniz’e varış güzergahlarının tayin edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi” projesi, KEZ destekli COST Aksiyonu Haber ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK’a sunuldu.

TÜBİTAK’ın desteğiyle hayata geçirilen projeyle ?g?????ünümüzden 2400 sene evvel Pers prensi Kyros’un iktidarı ele eylemek amacıyla ağabeyi 2. Artakserkes ile yaptığı Kunaksa Savaşı’nda yardıma çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 yılında Trabzon’u fetheden Fatih Şehriyâr Mehmet’in kişmiri ordusunu yürüttüğü güzergahı sınırlamak isteyen vukuf insanlarınca mesai başlatıldı.

Bu kapsamda Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt’taki kavga ile fetih rotaları, KTÜ’den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, eskiçağ tarihçisi Hekim Akademisyen Osman Irade, Osmanlı tarihçisi Hekim Öğretim Üyesi Miraç Boğa, Trabzon Üniversitesi’nden coğrafyacı Prof. Dr. Çetin Akbaş, Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Doç. Dr. Yasin Topaloğlu, Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Zorlu Aksoy ile Bayburt Üniversitesi’nden Asistan Hüseyin İlhan’ın düzlük aldığı kadro, düzlük çalışmalarının bir numara ahit bir numara etabını tamamladı.

Çalışmaların, yaklaşık 2 yılda tamamlanması planlanıyor.

“Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı”

Proje yürütücülerinden Doç. Dr. İsmail Köse, AA muhabirine, projenin amacının, Onbinlerin intikal yolu ve Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon fethi esnasında kullandığı rotanın, Bayburt-Aydıntepe’den Trabzon’a büyüklüğünde belirlenmesi, haritalandırılması ve harita üzerinde modellendirilmesi olduğunu söyledi.

İlk olarak projeyi ayırmak amacıyla kol kurduklarını dile getiren Köse, “Haritacılardan, coğrafyacılardan, eskiçağ tarihçilerinden, Osmanlı ve cumhuriyet tarihçilerinden kol oluşturduk. Serbest benzeri gökçe yazın var. Taradık ve projemizi yazdık.” ifadesini kullandı.

Köse, projenin ikinci aşamasının dahi vadileri ve arazileri andırmak olduğuna dikkati çekerek, umulur bilcümle yolları incelediklerini belirtti.

Yollar üzerindeki şehitlikleri, taş kemer köprüleri, sakat hanları, kaleleri ve gözetleme kulelerini üstelik GPS koordinatları ile kaydettiklerini aktaran Köse, ayrımsız sonraki aşamada bu koordinatların harita üstüne işlenerek modelleneceğini tabir etti.

Köse, henüz hep yolları inceleyemediklerini aktararak, “Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı. Yer araştırmalarımız 2023 Mayıs ayına kadar sürecek. Haritalandırma, modellendirme ve yayına transfer akıbet 6 kocaoğlan kapsayacak.” dedi.

“Onbinlerin ya de Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz”

Güzergah süresince belirleme ettikleri taş mefruş yolların, hanların, köprülerin, kalelerin ve farklı envanterin yok olmaya başladığını aktaran Doç. Dr. Köse, “Tığ bunu kayıda aktarıyoruz, tescilliyoruz. Nerede olduğunu koordinatlarıyla tayin ediyoruz. Çamur taşı yoksa da modellendirildiğinde harita üstüne gidip çamur taşının yerini bulabilirsiniz.” değerlendirmesinde bulundu.

Köse, bahis konusu çalışmanın turistik destinasyonlar oluşturacağını belirterek, şöyle bitmeme etti:

“Trabzon limanı tarih boyunca İran’a, Itidalli Asya’evet, Türkistan’a ve Çin’e giden ticaretin ve o bölgelerden ticaretin ana erişim noktalarından birisi. O güzergahın bire bir kısmında yeni tıpkı rota ve seyahat alanı oluşuk olacak. Onbinlerin evet de Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz. Yürürken taş köprüleri, yıkılmış olsa de hanları, taş mefruş yolları, dikili taşları görebilirsiniz. Bu balaban bire bir turistik derece kazandırır.”

bahis konusu çalışmanın rustik kesimdeki vatandaşa bile ulama sağlayacağına dikkati çeken Köse, “Bizim projemiz gelişigüzel fiziksel müdahaleyi kapsamıyor. Tamamen tespit ve haritalandırma üstünde gidiyor.” diye konuştu.

“Bu zamana kadar mamul bildirme etraflı düzentileme olacak”

Doktor Akademisyen Osman Kaime bile projeyle Onbinlerin ve Fatih’in sefer güzergahını araştırırken tıpkı zamanda tarihi misil güzergahlarını bile belirginleştirmeye ve tanıtmaya çalıştıklarını anlatım etti.

Yaklaşık 6-7 mefret sefer güzergahı olduğunu kaydeden Kaime, “Tabii bunlar haricinde daha alelade almaşık posta güzergahları birlikte var. Bunları harita üzerinde çizdikten sonra incelemeye karar verdik. En doğudan başladık. Çalışmalarımızı Bayburt’tan itibaren Maçka’evet doğru bitmeme ettirdik.” dedi.

Ferman, bahis konusu alanda yapılan faaliyetleri bile anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Yol güzergahlarını belirlerken değme tip envanteri dahi araç altına alıyoruz. Bu projenin böylelikle tıpkı modellendirme ile sayısal bir harita hazırlandığı devir şu an çalışkan durumda olan sitemize yüklenecek. İnsanlar bu siteye girip yapılmış haritayı açtığı devir Onbinlerin dönem yolu ve Fatih Melik Mehmet’in akıbet verilere göre kullanmış olduğu nöbet güzergahını düz araştırmalarıyla tescillendirilmiş adına görecekler. Tabiatıyla ki hiçbir ahit yüzdelik yüz tanımlamada bulunamayız ama bizim çalışmamız bu konuda bu zamana büyüklüğünde mamul yer mufassal mücahede olacak.”

Kayran araştırması sırasında bir nice ecnebi turistle de karşılaştıklarını aktaran Buyruk, “Bu tarihi yolları ve yollar üzerindeki kültürel yapıları incelemeye gelen yabancı turistlerle karşılaştık. Zımnında böyle bir defa güzergahının turizm açısından dahi haddinden fazla dikkat çekeceğini düşünüyorum.” diye konuştu.

“Projenin eğitim bilimi konusundaki çıktısı birlikte eke”

Prof. Dr. Çetince Akbaş dahi projenin ruz ağırlıklı görülse dahi arazide geçtiği üzere koca ayaklarından birisini coğrafyanın oluşturduğunu belirtti.

Projenin rustik kalkınma ve turizm anlamındaki çıktılarının yetişkin olduğuna dikkati calip Deniz Kazı, şunları kaydetti:

“Bu yollar harita üstünde modellendiğinde, hanları, şehitlikleri ve diğer unsurları harita misal üstünde ortaya çıktığında biz esasen şunu bile yapabiliyor olacağız. Güzergahlar anlaşılan. Bu güzergahlar üzerindeki tarihi ve kültürel unsurların, doğal unsurların, nebat örtüsünün kıyıdan itibaren yüksekliğe doğru değişkenliğini, basamaklarda farklılaştığını dahi görebiliyoruz. Tüm unsurları ortaya koyduğunuzda coğrafya ve devir öğretimi açısından birlikte çokça akıllıca benzeri öğrenme ortamı oluşacak.”

Prof. Dr. Akbaş, bu kapsamda projenin eğitim bilimi konusundaki çıktısının üstelik kebir olduğunu sözlerine ekledi.